با علائم اندومتریوز و راه‌های درمان آن آشنا شوید!

آندومتریوز در واقع رویش نابجای بافت رحم می باشد که در خلال این بیماری، بافتی مانند اندومتر یا پوشش داخلی رحم در خارج از محدوده رحم پدید آمده و رشد می کند. اغلب این بافت در لگن، تخمدان ها، لوله های رحمی، دیواره پهلویی لگن و دیواره جداکننده مقعد و لگن ایجاد می شود. البته آندومتریوز ممکن است بر روی زخم های عمل سزارین، زخم های لاپاراسکوپی و یا لاپاروتومی، مثانه، روده، آپاندیس و مقعد نیز پدید آید. مهم ترین نشانه آندومتریوز ، درد بسیار شدید در ناحیه لگن می باشد. این درد در اکثر اوقات با چرخه عادت ماهیانه و گاهی هم بدون ارتباط با چرخه قاعدگی رخ می دهد.

آندومتریوز با توجه به محل تشکیل بافت اضافی، انواع مختلفی دارد که شامل موارد زیر می‌شود:

• ضایعه صفاقی سطحی یا تشکیل بافت بر روی صفاق اطراف حفره لگن به‌عنوان شایع‌ترین نوع آندومتریوز
• آندومتریوم یا ضایعه تخمدانی با ایجاد کیست‌های پر از مایع تیره (کیست شکلاتی) در تخمدان‌ها و ایجاد آسیب در بافت‌های سالم
• آندومتریوز نفوذ عمق با تشکیل در زیر صفاق و اندام‌های نزدیک به رحم همچون مثانه و روده‌ها

اندومتریوما رایج ترین نوع اندومتریوز می باشد که در تخمدان ها قابل رؤیت می باشد. حدود ۴۰ درصد از بیماران در مرحله پیشرفته اندومتریوز ، دچار اندومتریوما می شوند. تشخیص اندومتریوما از کیست تخمدان اهمیت زیادی برای شروع روند درمان دارد. اغلب برای این تشخیص از سونوگرافی استفاده می شود. همچنین در مورد کیست های اندرومتریوما با سایزهای بزرگتر از ۱ سانتی متر که نسبت به درمان با دارو پاسخ نمی دهند، نیاز به جراحی لاپاراسکوپی وجود دارد.

اولین و رایج ترین نشانه آندومتریوز ، درد در ناحیه لگن بخصوص در دوره پریود است. این درد ممکن است در نواحی و زمان های مختلف بروز کند؛ البته لازم به ذکر است که شدت درد با وسعت ناحیه درگیر ارتباطی ندارد. از جمله علایم آندومتریوز عبارتند از:

• درد لگن در دوره پریود
• درد شکم در دوره عادت ماهیانه
• درد در ناحیه زیر شکم در زمان تخلیه ادرار یا مدفوع
• در هنگام مقاربت یا بعد از آن
• درد در نواحی پایین و پشت کمر

تاکنون عامل اصلی پیدایش این بیماری مشخص نشده است؛ اما دانشمندان معتقدند استروژن سبب شدت یافتن آندومتریوز خواهد شد. بنابراین برای درمان آندومتریوز از داروهای تنظیم کننده تولید استروژن استفاده می کنند. البته تاکنون درمان قطعی برای این اختلال گزارش نشده است.

پزشک برای تشخیص این بیماری از سونوگرافی شکمی، سونوگرافی واژینال و ام آر آی استفاده می کند. البته تنها راه تشخیص قطعی این بیماری لاپاراسکوپی و نمونه برداری از بافت است که این روش بسیار هزینه بر و تخصصی است. متأسفانه اغلب افراد تنها برای تشخیص، به جراحی تن نمی دهند؛ بلکه فقط برای درمان قطعی حاضر به جراحی می شوند.

بیماری آندومتریوز به‌عنوان یک مشکل داخلی در زنان، دارای عوارض و خطراتی همچون موارد زیر است:

• اسهال و یبوست
• نفخ شکم و تهوع
• خونریزی شدید یا نامنظم در پریود
• ناباروری
• کیست تخمدان
• مشکلات روده و مثانه
• بروز التهاب
• افزایش خطر سرطان تخمدان یا سرطان آدنوکارسینوما
• چسبندگی و اسکار در بافت‌های داخلی

از آنجایی که هنوز علل ایجاد آندومتریوز مشخص نیست؛ نمی توان برای درمان این بیماری درمان قطعی تجویز کرد. اغلب پزشک بر اساس نشانه بیماری، نیاز بیمار، سن و تمایل به بارداری یکی از روش های زیر را پیشنهاد می دهد:

• داروهای غیر استروئیدی یا مسکن ها

اغلب پزشک برای کاهش دردهای آندومتریوز از تجویز داروهای مسکن استفاده می کند؛ البته مصرف خودسرانه این مسکن ها می تواند برای بیمار خطرناک باشد.

• جراحی

در روش جراحی، پزشک بافت های نامناسب را بر می دارد. بهترین راه برای درمان و تشخیص آندومتریوز نیز همین روش جراحی به روش لاپاراسکوپی است؛ البته میزان موفقیت این عمل به میزان مهارت جراح بستگی دارد.

• خوراک درمانی

خوردن غذاهای سرشار از چربی، گوشت قرمز و فرآورده‌های حیوانی برای این افراد محدودیت دارد؛ چرا که غذاهای پر چرب، میزان تولید استروژن را افزایش می دهد.

• درمان هورمونی

هدف استفاده از هورمون درمانی، تنظیم و کنترل مقدار استروژن در بدن است. همانطور که قبلاً ذکر شد افزایش مقدار این هورمون به عنوان یکی از دلایل بروز این بیماری شناخته شده است.

در حدود ۳۰ تا ۵۰ درصد از زنان مبتلا به آندومتریوز دچار مشکل ناباروری می شوند. ناباروری در این افراد به دلایل زیر بروز پیدا می کند:

• ترشح مواد شیمیایی بر اثر التهاب بافت اندومتریوز که مانع لقاح اسپرم و تخمک می شود
• چسبندگی و اسکار در رحم و لوله های فالوپ
• مهار کردن رشد و بلوغ تخمک

اغلب زنان مبتلا به آندومتریوز ، دچار اختلال در تخمک گذاری هستند. به همین علت پزشک برای تحریک تخمک گذاری، داروهای باروری و تحریک تخمک گذاری تجویز می کند. در این زمان به محض شروع تخمک گذاری، پزشک از روش لقاح خارج رحمی IVF یا IUI استفاده می کند. اگرچه جراحی اصلی ترین درمان آندومتریوز می باشد؛ اما پزشکان با توجه به پیشرفت های علم پزشکی در مورد روش های IVF و IUI، اغلب از این روش ها برای درمان ناباروری حاصل از آندومتریوز استفاده می کنند.

درمان آندومتریوز با هدف درمان ناباروری نیازمند تخصص ویژه می باشد؛ چرا که روش درمان ناباروری برای افرادی که آندومتریوز به لوله های رحمی آنان آسیب رسانده با افرادی که آندومتریوز به تخمدان ها و ذخیره تخمدان آن ها آسیب رسانده متفاوت است.

لازم به ذکر است برخی از درمان های مربوط به آندومتریوز ، گاهی سبب جلوگیری از بارداری یا بروز نقص در هنگام تولد می شود؛ بنابراین در صورتی که فرد تصمیم برای بارداری دارد، حتماً باید با پزشک خود مشورت کند. همچنین به احتمال زیاد درمان آندومتریوز با هدف درمان ناباروری یک پروسه زمان بر خواهد بود، پس بهتر است افراد هرچه سریعتر نسبت به درمان اقدام نمایند.

هنوز ارتباط قطعی و دقیقی بین آندومتریوز و سرطان رحم یافت نشده است‌. درواقع، به نظر نمی‌رسد که اندومتریوز موجب سرطان شود؛ اما گویا شیوع برخی سرطان‌ها در زنان دارای این بیماری بیشتر است. یکی از بیماری‌های مختص زنان، سرطان رحم یا سرطان آندومتر نام دارد که با شروع از بافت آندومتر، علائمی نظیر خونریزی و لکه‌بینی پس از یائسگی، لکه‌بینی بین دوره‌های پریودی و درد لگن را از خود بروز می‌دهد. مواردی نظیر التهاب مزمن و تحریک استروژن در مبتلایان به آندومتریوز، موجب افزایش خطر سرطان آندومتر می‌گردد. از طرفی، احتمال شیوع سرطان پوششی تخمدان نیز در بانوان مبتلا به این بیماری بیشتر است‌؛ به‌طوری‌که با افزایش سطح استروژن موجب بیشتر شدن کیست‌های اندومتر بدخیم در تخمدان‌ها می‌شود.

زنان ممکن است همچون بیماری اندومتریوز، دچار انواع مختلفی از کیست‌ها شوند که رایج‌ترین آن‌ها، کیست عملکردی یا فولیکولار نام دارد. درواقع طی چرخه طبیعی تخمک‌گذاری، یک تخمک از درون کیسه‌هایی موسوم به فولیکول آزاد می‌شود و به سمت لوله‌های فالوپ و سپس رحم می‌رود. درصورتی‌که تخمک درون فولیکول باقی بماند یا پس از آزاد شدن آن، فولیکول از بین نرود؛ اصطلاحاً کیست عملکردی به وجود می‌آید. باید گفت کیست فولیکولار یک مشکل جدی نیست و اغلب طی مدت حداکثر ۳ ماه قابل‌درمان می‌باشد.

کیست‌های آندومتریوز نیز ازنظر ظاهری به کیست‌های فولیکولار شباهت پیدا می‌کنند؛ بااین‌حال، درمان آن‌ها معمولاً پیچیده‌تر است ‌و به آزمایش‌هایی نظیر CA-125 جهت تعیین میزان چسبندگی نیاز دارد. ‌این در حالی است که کیست‌های عملکردی را می‌توان سونوگرافی به‌طورقطع تشخیص داد و به درمان سریع آن پرداخت.