عمل هیسترکتومی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

راحی برداشتن رحم که با نام هیسترکتومی (hysterectomy) نیز شناخته می‌شود، یک عمل جراحی تهاجمی برای برداشتن و خارج کردن تمام یا قسمتی از رحم است. هیسترکتومی دومین عمل رایج بعد از جراحی‌های سزارین زنان به شمار می‌رود که در بانوان برای درمان بیماری‌های مختلف مانند فیبروم رحم، اندومتریوز، افتادگی رحم، خونریزی غیرطبیعی رحم، درد مزمن لگن و انواع خاصی از سرطان (مانند سرطان دهانه رحم) مورداستفاده قرار می‌گیرد.

انواع مختلف جراحی هیسترکتومی شامل هیسترکتومی کامل، هیسترکتومی ساب توتال و هیسترکتومی رادیکال است. اگرچه هیسترکتومی می‌تواند شرایط پزشکی خاصی را تسکین دهد، اما بااین‌حال می‌بایست از عوارض جانبی احتمالی آن نیز آگاه بود. پس از انجام هیسترکتومی، خانم‌ها دیگر پریود نمی‌شوند و امکان بارداری را هم از دست می‌دهند. البته همچنان امکان استفاده از رحم جایگزین برای بچه‌دار شدن وجود خواهد داشت.

هیسترکتومی چیست؟

در اصطلاحات پزشکی، هیسترکتومی یک عمل جراحی برای برداشتن رحم است. این جراحی همچنین ممکن است شامل برداشتن گردن رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ باشد. باید یادآوری کرد که وظیفه اصلی رحم فراهم کردن محیطی امن برای رشد و نمو جنین در دوران بارداری می‌باشد. علاوه بر این، در دوره زمانی خاصی در طول چرخه قاعدگی، پوشش رحم (آندومتر) ریزش می‌کند و خونریزی رخ می‌دهد. بنابراین همانطور که گفته شد پس از جراحی هیسترکتومی و خارج کردن رحم، زنان نمی‌توانند باردار یا پریود شوند.

انواع روش‌های هیسترکتومی و تفاوت‌های آن در جراحی‌های زنان

نوع این جراحی بستگی به وضعیت سلامتی فرد و علت عمل دارد. انواع هیسترکتومی شامل موارد زیر است:

• هیسترکتومی کامل: در این روش، کل رحم همراه با دهانه رحم برداشته می‌شود.
• هیسترکتومی جزئی (ساب‌توتال یا سوپراسرویکال): در این نوع، فقط قسمت بالای رحم برداشته می‌شود و دهانه رحم باقی می‌ماند.
• هیسترکتومی رادیکال: معمولاً برای درمان برخی سرطان‌های زنان استفاده می‌شود. علاوه بر رحم و دهانه رحم، قسمت بالایی واژن، برخی بافت‌های اطراف و غدد لنفاوی نیز برداشته می‌شوند.
• هیسترکتومی کامل همراه با سالپنگو-اوفورکتومی دوطرفه: نه‌تنها رحم، بلکه لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها از هر دو سمت نیز خارج می‌شوند.

هیسترکتومی چگونه انجام می‌شود؟

به‌طور کلی سه روش برای انجام هیسترکتومی وجود دارد که عبارتند از:

• هیسترکتومی شکمی
• هیسترکتومی لاپاراسکوپی
• هیسترکتومی واژینال

هیسترکتومی شکمی

تکنیک هیسترکتومی شکمی، روش سنتی انجام هیسترکتومی است که شامل ایجاد یک برش بر روی شکم جهت دسترسی به رحم و برداشتن آن می‌باشد. این رویکرد باعث تجسم بهتر و دسترسی مناسب‌تر به اندام‌های حفره لگن می‌شود. اگرچه، چنین عملی دوران نقاهت طولانی‌تری دارد و ممکن است اسکار یا جای زخم برجسته‌تری روی شکم برجای بگذارد.

هیسترکتومی لاپاراسکوپی

در طول عمل برداشتن رحم به روش لاپاراسکوپی چندین برش کوچک بر روی شکم ایجاد می‌گردد که از طریق آن‌ها، یک لاپاراسکوپ (لوله‌ای نازک و روشن با دوربین) و ابزار جراحی وارد بدن می‌شود. جراح، هیسترکتومی را با استفاده از این ابزار در‌حالی‌که اندام‌های داخلی را روی مانیتور یا صفحه‌نمایش مشاهده می‌کند، انجام می‌دهد.

بیشتر بخوانید: عمل لاپاراسکوپی رحم و تخمدان چیست و چگونه انجام می شود؟

این روش یک رویکرد کم تهاجمی است که مزایایی مانند کاهش درد پس از عمل، بستری کوتاه‌تر در بیمارستان و بهبودی سریع‌تری نسبت به هیسترکتومی شکمی دارد. لازم به ذکر است که هیسترکتومی لاپاراسکوپی را می‌توان به کمک لاپاراسکوپی سنتی یا توسط فناوری رباتیک انجام داد. ویژگی‌های این جراحی به‌طور خلاصه شامل موارد زیر است:

هیسترکتومی واژینال

در جراحی هیسترکتومی واژینال، رحم بدون ایجاد برش خارجی از طریق واژن برداشته می‌شود. این روش نسبت به هیسترکتومی شکمی، کمتر تهاجمی است و معمولاً منجر به بهبودی سریع‌تر و اسکارهای جزئی‌تر می‌شود. بااین‌حال، هیسترکتومی واژینال ممکن است بسته به عواملی مانند اندازه رحم و شرایط پزشکی خاص، برای همه بیماران مناسب نباشد. ویژگی‌های این عمل عبارتند از:

دلایل شایع پزشکی برای انجام هیسترکتومی در درمان بیماری‌های زنان

پزشک ممکن است پس از بررسی و معاینه کامل، جراحی هیسترکتومی را به دلایل مختلفی توصیه کند. این دلایل شامل مشکلاتی هستند که با روش‌های دیگر قابل درمان نبوده یا به درمان پاسخ نمی‌دهند. مهم‌ترین آنها عبارت‌اند از:

• فیبروم‌های رحمی

این توده‌ها در داخل رحم رشد می‌کنند و باعث خونریزی شدید یا طولانی‌مدت، درد در ناحیه لگن یا فشار بر روی مثانه و روده می­شوند.

• آندومتریوز

در این بیماری، بافت داخلی رحم در بیرون از آن رشد می‌کند که باعث درد شدید، ناباروری یا مشکلات دیگر خواهد شد.

• سرطان‌های دستگاه تناسلی زنان

در مواردی مانند سرطان رحم، دهانه رحم یا تخمدان‌ها، برداشتن رحم بخشی از درمان ضروری است.

• آدنومیوز

در این حالت، بافت داخلی رحم در لایه عضلانی رحم رشد می‌کند که باعث خونریزی شدید، درد زیاد و بزرگ شدن رحم می­گردد.

• خونریزی شدید یا غیرطبیعی واژینال

اگر این نوع خونریزی با روش‌های دیگر کنترل نشود، هیسترکتومی بهترین گزینه درمانی خواهد بود.

• درد مزمن لگن

اگر درد لگن برای مدت طولانی ادامه داشته باشد و با درمان‌های دیگر بهبود پیدا نکند، شاید نیاز به برداشتن رحم باشد.

• افتادگی رحم

زمانی که رحم از جای اصلی خود پایین می‌آید و به داخل واژن فشار می‌آورد،و درمان‌های غیرجراحی مثل تمرینات عضلات کف لگن یا پساری مؤثر نباشند.

• مشکلات دیگر مربوط به پوشش داخلی رحم

مانند ضخیم شدن بیش از حد (هیپرپلازی) یا پولیپ‌هایی که مکررا عود می‌کنند.

چگونه برای هیسترکتومی آماده شویم؟

به‌منظور کسب آمادگی جهت عمل برداشتن رحم می‌توان با جراح مشورت کرد و در خصوص دلایل لازم برای انجام هیسترکتومی گفت‌وگو نمود. پزشک نحوه انجام این جراحی و همچنین خطرات احتمالی و عوارض جانبی آن را توضیح خواهد داد.

به‌علاوه ممکن است پزشک آزمایش خون، سونوگرافی و سایر آزمایش‌های تشخیصی را برای ارزیابی سلامت بیمار و شناسایی عوارض احتمالی تجویز کند. در جلسه مشاوره، بیماران تمام داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنند (شامل داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و مکمل‌ها) را به پزشک اطلاع می‌دهند.

برخی از داروها ممکن است نیاز به تنظیم یا قطع موقت قبل از جراحی داشته باشند. ضمناً دستورالعمل‌های خاصی در مورد ناشتا بودن قبل از جراحی، داروهای ضروری یا ممنوعه در روز جراحی، زمان رسیدن به بیمارستان یا مرکز جراحی و... به فرد ارائه می‌شود. توصیه می‌گردد که بیماران در صورت مصرف سیگار، آن را قبل از عمل تا پایان دوره نقاهت ترک کنند؛ زیرا می‌تواند باعث اختلال در روند بهبودی شود.

جراحی هیسترکتومی چقدر طول می‌کشد؟

به‌طور متوسط، عمل هیسترکتومی ممکن است حدود ۱ تا ۳ ساعت طول بکشد. این زمان بسته به روش جراحی انتخاب‌شده، پیچیدگی مورد بیماری، اندازه رحم و تجربه جراح می‌تواند متفاوت باشد.

مدت‌زمان و روند بهبودی بعد از جراحی برداشتن رحم (هیسترکتومی)

مدت زمان بهبودی پس از عمل هیسترکتومی (برداشتن رحم) برای هر فرد متفاوت است و به عوامل مختلفی بستگی دارد؛ از جمله نوع جراحی، وضعیت سلامت عمومی فرد و اینکه آیا در طول یا بعد از عمل عارضه‌ای پیش آمده یا نه.

کسانی که هیسترکتومی را به روش واژینال یا لاپاراسکوپی انجام می‌دهند، سریع‌تر بهبود پیدا می‌کنند و دوره نقاهت آنها کوتاه‌تر از کسانی است که جراحی از طریق شکم انجام شده است. دوره اولیه بهبودی بین ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد. در این مدت، باید از انجام فعالیت‌های سنگین، بلند کردن اجسام یا تحرک زیاد خودداری کرد. البته باید در نظر داشت که بازگشت کامل بدن به حالت طبیعی و توانایی انجام تمام کارهای روزمره ممکن است چند ماه زمان ببرد.

با صبر، مراقبت مناسب و رعایت توصیه‌های پزشک، می‌توان این دوران را با آرامش پشت سر گذاشت و به زندگی عادی برگشت.

بیشتر بخوانید: مراقبت های بعد از لاپاراسکوپی رحم؛ تغذیه و عوارض شایع

مراقبت‌های ضروری پس از جراحی هیسترکتومی (برداشتن رحم)

بعد از عمل هیسترکتومی، روند بهبودی نیاز به زمان، مراقبت و رعایت توصیه‌های پزشکی دارد. در نتیجه لازم است که:

• استراحت کافی داشته باشید: بدن شما نیاز به زمان دارد تا بهبود پیدا کند، پس از انجام کارهای سنگین یا فعالیت زیاد پرهیز کنید.
• داروهای تجویزشده را منظم مصرف نمایید: اگر پزشک برای شما مسکن یا داروی خاصی تجویز کرده، آن را به‌موقع مصرف کنید. برای کاهش درد و تورم بهتر است از کیسه یخ یا پد گرم‌کننده استفاده کنید.
• مراقبت از زخم‌ها را جدی بگیرید: محل برش جراحی باید تمیز و خشک بماند. پانسمان‌ها را طبق دستور پزشک تعویض کنید.
• حرکت ملایم داشته باشید: به منظور جلوگیری از لخته شدن خون و کمک به روند بهبود، می‌توانید کمی در خانه قدم بزنید یا حرکات کششی سبک انجام بدهید.
• تغذیه سالم داشته باشید: خوردن میوه‌ها، سبزیجات و پروتئین‌های سبک برای ترمیم بدن اهمیت زیادی دارد.
• آب کافی بنوشید: نوشیدن آب به جهت بهبود گردش خون و عملکرد درست بدن مهم است.
• لباس‌های مخصوص بپوشید: استفاده از گن یا لباس‌های فشرده مخصوص بعد از جراحی، میزان تورم را کم می­کند.
• از بلند کردن وسایل سنگین خودداری کنید: تا زمانی که پزشک اجازه نداده، هیچ‌چیز سنگینی بلند نکنید.
• ویزیت‌های بعد از عمل را فراموش نکنید: مراجعه منظم به پزشک جهت بررسی روند بهبودی و پاسخ به هرگونه نگرانی بسیار مهم است.

عوارض بعد از عمل برداشتن رحم

عمل جراحی برداشتن رحم هم مانند سایر جراحی‌ها ممکن است عوارض و پیامدهایی به دنبال داشته باشد. برخی از شایع‌ترین عوارض جانبی این جراحی عبارتند از:

• درد و ناراحتی در ناحیه شکم یا محل برش که با داروهای مسکن تجویزشده توسط پزشک قابل‌کنترل است.
• احساس خستگی که معمولاً موقت است و باگذشت زمان بهبود می‌یابد.
• خونریزی یا ترشحات واژن که طبیعی است و به مرور زمان کمتر می‌شود.
• تغییرات در عملکرد روده و مثانه، همچون یبوست یا فوریت ادرار که اغلب در عرض چند هفته برطرف می‌گردد.
• علائم یائسگی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، از دست دادن میل جنسی، نوسانات خلقی و همچنین احتمال خشکی واژن در شرایطی که تخمدان‌ها هم در طول هیسترکتومی برداشته شوند.
• بروز اثرات عاطفی و روانی که اغلب شامل حساس شدن یا گاهی افسردگی است.

هزینه هیسترکتومی در ایران چقدر است؟

برای اطلاع از هزینه هیسترکتومی در ایران باید گفت این موضوع به عواملی مانند نوع هیسترکتومی، بیمارستان یا کلینیک انتخابی، دستمزد جراح و هرگونه خدمات پزشکی اضافی مورد نیاز بستگی دارد و ممکن است متغیر باشد.

چه زمانی پس از هیسترکتومی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر پس از هیسترکتومی، بیماران باید به پزشک مراجعه کنند:

• خونریزی شدید واژن
• درد شدید و غیرقابل تسکین با دارو (نشان‌دهنده عفونت یا سایر عوارض)
• تب بالاتر از ۳۸ درجه سلسیوس (احتمالاً نشان‌دهنده عفونت)
• دشواری در تنفس یا درد قفسه سینه (ناشی از لخته شدن خون در ریه‌ها)
• مشکل در ادرار کردن یا تکرر ادرار

سخن پایانی

هیسترکتومی یک روش جراحی بزرگ و سنگین است که می‌تواند زندگی زنان را به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، مهم است که قبل از تصمیم‌گیری و پرس‌وجو درباره توصیه‌های پزشکی مناسب، مزایا و خطرات احتمالی آن به دقت مورد توجه قرار گیرد.

ما می‌توانیم اطلاعاتی در مورد متوسط هزینه هیسترکتومی در ایران به شما ارائه دهیم و کمک کنیم بیمارستان‌ها یا کلینیک‌های معتبری را که این روش را ارائه می‌دهند پیدا کنید.

سؤالات متداول در مورد هیسترکتومی

آیا بعد از هیسترکتومی یائسگی را تجربه خواهم کرد؟

ورود به یائسگی پس از هیسترکتومی به این بستگی دارد که تخمدان‌ها در طول عمل برداشته شوند یا خیر. اگر تخمدان‌ها دست‌نخورده باقی بمانند، به تولید هورمون ادامه می‌دهند و یائسگی بلافاصله ایجاد نمی‌شود. با این‌ حال، در صورت انجام اوفورکتومی (Oophorectomy) و برداشتن تخمدان‌ها احتمال بروز یائسگی جراحی وجود دارد.

آیا در صورت انجام هیسترکتومی همچنان نیاز به تست پاپ اسمیر دارم؟

اگر هیسترکتومی به دلایل غیر سرطانی انجام شده باشد و دهانه رحم دست‌نخورده باقی بماند، ممکن است جهت غربالگری سرطان دهانه رحم، تست پاپ اسمیر منظم توصیه شود.

آیا پس از انجام هیسترکتومی باید در بیمارستان بمانم؟

بله، ممکن است چند روز بستری در بیمارستان برای مشاهده و مراقبت‌های بعد از عمل مورد نیاز باشد. طول مدت بستری پس از جراحی به عوامل مختلفی ازجمله نوع هیسترکتومی انجام‌شده و سرعت بهبودی خود فرد بستگی دارد.

آیا بعد از هیسترکتومی تغییری در زندگی جنسی خود تجربه خواهم کرد؟

برخی از زنان ممکن است پس از هیسترکتومی تغییراتی در عملکرد جنسی یا میل جنسی داشته باشند، اما وقوع این عارضه و شدت آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

آیا هیسترکتومی می‌تواند منجر به درد مزمن شود؟

بله، هیسترکتومی برخی اوقات باعث ایجاد درد مزمن در فرد می‌شود. اگرچه این تکنیک به‌طور کلی یک روش ایمن و مؤثر است؛ اما گاهی نیز خطرات و عوارض بالقوه‌ای نظیر احتمال بروز دردهای مزمن در ارتباط با آن وجود دارد. برخی از علل احتمالی درد مزمن پس از هیسترکتومی شامل آسیب عصبی، تشکیل بافت اسکار، اختلال عملکرد کف لگن و عفونت محل جراحی می‌باشد.