عمل هیسترکتومی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

جراحی برداشتن رحم که با نام هیسترکتومی (hysterectomy) نیز شناخته می‌شود، یک عمل جراحی تهاجمی برای برداشتن و خارج کردن تمام یا قسمتی از رحم است. هیسترکتومی دومین عمل رایج بعد از جراحی‌های سزارین زنان به شمار می‌رود که در بانوان برای درمان بیماری‌های مختلف مانند فیبروم رحم، اندومتریوز، افتادگی رحم، خونریزی غیرطبیعی رحم، درد مزمن لگن و انواع خاصی از سرطان (مانند سرطان دهانه رحم) مورداستفاده قرار می‌گیرد.

انواع مختلف جراحی هیسترکتومی شامل هیسترکتومی کامل، هیسترکتومی ساب توتال و هیسترکتومی رادیکال است. اگرچه هیسترکتومی می‌تواند شرایط پزشکی خاصی را تسکین دهد، اما بااین‌حال می‌بایست از عوارض جانبی احتمالی آن نیز آگاه بود. پس از انجام هیسترکتومی، خانم‌ها دیگر پریود نمی‌شوند و امکان بارداری را هم از دست می‌دهند. البته همچنان امکان استفاده از رحم جایگزین برای بچه‌دار شدن وجود خواهد داشت.

هیسترکتومی چیست؟

در اصطلاحات پزشکی، هیسترکتومی یک عمل جراحی برای برداشتن رحم است. این جراحی همچنین ممکن است شامل برداشتن گردن رحم، تخمدان‌ها و لوله‌های فالوپ باشد. باید یادآوری کرد که وظیفه اصلی رحم فراهم کردن محیطی امن برای رشد و نمو جنین در دوران بارداری می‌باشد. علاوه بر این، در دوره زمانی خاصی در طول چرخه قاعدگی، پوشش رحم (آندومتر) ریزش می‌کند و خونریزی رخ می‌دهد. بنابراین همانطور که گفته شد پس از جراحی هیسترکتومی و خارج کردن رحم، زنان نمی‌توانند باردار یا پریود شوند.

انواع مختلف هیسترکتومی کدامند؟

بسته به شرایط پزشکی بیمار و دلیل انجام این عمل، انواع مختلفی از جراحی برداشتن رحم قابل انجام است که شامل موارد زیر می‌باشد:

• هیسترکتومی کامل
• هیسترکتومی جزئی
• هیسترکتومی رادیکال
• هیسترکتومی دوطرفه

در هیسترکتومی کامل، کل رحم ازجمله دهانه رحم برداشته می‌شود. طی هیسترکتومی جزئی که به هیسترکتومی ساب توتال یا سوپراسرویکسال نیز معروف است، قسمت بالایی رحم جدا می‌گردد درحالی‌که دهانه رحم دست‌نخورده باقی می‌ماند.

هیسترکتومی رادیکال که معمولاً برای برخی از سرطان‌های زنان به کار می‌رود، شامل برداشتن رحم، دهانه رحم، قسمت فوقانی واژن و بافت‌های اطراف آن همچون غدد لنفاوی است. هیسترکتومی کامل با سالپنگو اوفورکتومی (Salpingo oophorectomy) دوطرفه نیز شامل برداشتن لوله‌های فالوپ و تخمدان‌ها همزمان با برداشتن رحم می‌باشد.

هیسترکتومی چگونه انجام می‌شود؟

به‌طور کلی سه روش برای انجام هیسترکتومی وجود دارد که عبارتند از:

• هیسترکتومی شکمی
• هیسترکتومی لاپاراسکوپی
• هیسترکتومی واژینال

هیسترکتومی شکمی

تکنیک هیسترکتومی شکمی، روش سنتی انجام هیسترکتومی است که شامل ایجاد یک برش بر روی شکم جهت دسترسی به رحم و برداشتن آن می‌باشد. این رویکرد باعث تجسم بهتر و دسترسی مناسب‌تر به اندام‌های حفره لگن می‌شود. اگرچه، چنین عملی دوران نقاهت طولانی‌تری دارد و ممکن است اسکار یا جای زخم برجسته‌تری روی شکم برجای بگذارد.

هیسترکتومی لاپاراسکوپی

در طول عمل برداشتن رحم به روش لاپاراسکوپی چندین برش کوچک بر روی شکم ایجاد می‌گردد که از طریق آن‌ها، یک لاپاراسکوپ (لوله‌ای نازک و روشن با دوربین) و ابزار جراحی وارد بدن می‌شود. جراح، هیسترکتومی را با استفاده از این ابزار در‌حالی‌که اندام‌های داخلی را روی مانیتور یا صفحه‌نمایش مشاهده می‌کند، انجام می‌دهد.

بیشتر بخوانید: عمل لاپاراسکوپی رحم و تخمدان چیست و چگونه انجام می شود؟

این روش یک رویکرد کم تهاجمی است که مزایایی مانند کاهش درد پس از عمل، بستری کوتاه‌تر در بیمارستان و بهبودی سریع‌تری نسبت به هیسترکتومی شکمی دارد. لازم به ذکر است که هیسترکتومی لاپاراسکوپی را می‌توان به کمک لاپاراسکوپی سنتی یا توسط فناوری رباتیک انجام داد. ویژگی‌های این جراحی به‌طور خلاصه شامل موارد زیر است:

هیسترکتومی واژینال

در جراحی هیسترکتومی واژینال، رحم بدون ایجاد برش خارجی از طریق واژن برداشته می‌شود. این روش نسبت به هیسترکتومی شکمی، کمتر تهاجمی است و معمولاً منجر به بهبودی سریع‌تر و اسکارهای جزئی‌تر می‌شود. بااین‌حال، هیسترکتومی واژینال ممکن است بسته به عواملی مانند اندازه رحم و شرایط پزشکی خاص، برای همه بیماران مناسب نباشد. ویژگی‌های این عمل عبارتند از:

دلایل انجام هیسترکتومی چیست؟

پزشک با معاینه کامل بیمار، ممکن است به دلایل مختلفی انجام هیسترکتومی را پیشنهاد دهد که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر است:

• وجود فیبروم‌های رحمی یا توده‌های غیر سرطانی که در رحم ایجاد می‌شوند و می‌توانند علائمی مانند خونریزی شدید یا طولانی قاعدگی، درد لگن و فشار بر مثانه یا روده را ایجاد کند.
• مشاهده عارضه آندومتریوز که طی آن، بافت داخلی پوشاننده رحم در خارج از آن رشد می‌کند و علائمی مانند درد و ناباروری زنان را به وجود می‌آورد.
• تشخیص سرطان‌های زنانه مانند سرطان رحم، تخمدان یا دهانه رحم که نیازمند درمان فوری و کامل است.
• ابتلا به آدنومیوز که در آن، پوشش رحم بر دیواره عضلانی رحم رشد می‌کند و باعث خونریزی شدید یا طولانی قاعدگی، احساس درد و بزرگ شدن رحم می‌شود.
• خونریزی غیرطبیعی یا شدید واژینال که سایر روش‌ها نمی‌توانند آن را درمان و کنترل کنند.
• درد مزمن لگنی که به کمک سایر تکنیک‌ها قابل درمان نباشد.
• افتادگی رحم درصورتی که با درمان‌های دیگر مانند تمرینات کف لگن یا پساری برطرف نشود.
• مشاهده سایر موارد مرتبط با پوشش رحم که برخی از آن‌ها شامل هیپرپلازی و پولیپ‌های عودکننده رحم است.

چگونه برای هیسترکتومی آماده شویم؟

به‌منظور کسب آمادگی جهت عمل برداشتن رحم می‌توان با جراح مشورت کرد و در خصوص دلایل لازم برای انجام هیسترکتومی گفت‌وگو نمود. پزشک نحوه انجام این جراحی و همچنین خطرات احتمالی و عوارض جانبی آن را توضیح خواهد داد.

به‌علاوه ممکن است پزشک آزمایش خون، سونوگرافی و سایر آزمایش‌های تشخیصی را برای ارزیابی سلامت بیمار و شناسایی عوارض احتمالی تجویز کند. در جلسه مشاوره، بیماران تمام داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنند (شامل داروهای تجویزی، داروهای بدون نسخه و مکمل‌ها) را به پزشک اطلاع می‌دهند.

برخی از داروها ممکن است نیاز به تنظیم یا قطع موقت قبل از جراحی داشته باشند. ضمناً دستورالعمل‌های خاصی در مورد ناشتا بودن قبل از جراحی، داروهای ضروری یا ممنوعه در روز جراحی، زمان رسیدن به بیمارستان یا مرکز جراحی و... به فرد ارائه می‌شود. توصیه می‌گردد که بیماران در صورت مصرف سیگار، آن را قبل از عمل تا پایان دوره نقاهت ترک کنند؛ زیرا می‌تواند باعث اختلال در روند بهبودی شود.

جراحی هیسترکتومی چقدر طول می‌کشد؟

به‌طور متوسط، عمل هیسترکتومی ممکن است حدود ۱ تا ۳ ساعت طول بکشد. این زمان بسته به روش جراحی انتخاب‌شده، پیچیدگی مورد بیماری، اندازه رحم و تجربه جراح می‌تواند متفاوت باشد.

بهبودی پس از هیسترکتومی چگونه است و چقدر طول می‌کشد؟

طول دوران نقاهت یا زمان بهبودی پس از عمل برداشتن رحم به عوامل مختلفی ازجمله نوع هیسترکتومی انجام‌شده، سلامت کلی بیمار و عوارض احتمالی حین یا بعد از عمل بستگی دارد. در کل، زمان نقاهت پس از هیسترکتومی واژینال و لاپاراسکوپی، کمتر از دوره نقاهت در هیسترکتومی شکمی است.

دوره نقاهت اولیه ممکن است حدود ۴ تا ۶ هفته طول بکشد که طی آن به بیماران توصیه می‌شود از انجام فعالیت‌های پرتحرک و بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنند. بااین‌حال، توجه به این نکته ضروری است که بهبودی کامل و بازگشت به فعالیت‌های عادی ممکن است چندین ماه طول بکشد.

بیشتر بخوانید: مراقبت های بعد از لاپاراسکوپی رحم؛ تغذیه و عوارض شایع

بعد از عمل برداشتن رحم چه باید کرد؟

مدت‌زمان و چگونگی بهبودی در خانه پس از هیسترکتومی معمولاً یک روند تدریجی را طی می‌کند. به‌عنوان یک توصیه کلی، می‌توان دستورالعمل‌های زیر را برای کمک به بیماران پس از عمل و در طول دوره بهبودی هیسترکتومی در پیش گرفت:

• بیماران باید استراحت کافی داشته باشند و از فعالیت بیش‌ازحد خودداری نمایند.
• داروهای مسکن تجویزشده باید طبق برنامه مصرف شود و کیسه‌های یخ یا پدهای گرم‌کننده برای رفع هرگونه ناراحتی و نیز کاهش درد و تورم به کار رود.
• فرد باید دستورالعمل‌های پزشک را در مورد نحوه مراقبت از برش‌ها دنبال کند، نواحی برش را تمیز و خشک نگه‌داشته و پانسمان‌ها را طبق دستور تعویض نماید.
• برای جلوگیری از لخته شدن خون و تسریع بهبودی، می‌توان کمی در خانه قدم زد یا ورزش‌های کششی سبک انجام داد.
• یک رژیم غذایی متعادل با مقدار زیادی میوه، سبزیجات و پروتئین‌های بدون چربی برای بهبودی مفید خواهد بود.
• لازم است با نوشیدن آب کافی در طول روز، بدن هیدراته بماند.
• جهت کاهش تورم در طول دوره نقاهت، بهتر است از لباس‌های زیر مخصوص مانند لباس‌های فشرده یا چسباننده شکمی استفاده شود.
• بیماران باید از بلند کردن اجسام سنگین خودداری کنند.
• برای نظارت بر پیشرفت بهبودی و رفع نگرانی‌ها ملاقات با پزشک ضروری است.

عوارض بعد از عمل برداشتن رحم

عمل جراحی برداشتن رحم هم مانند سایر جراحی‌ها ممکن است عوارض و پیامدهایی به دنبال داشته باشد. برخی از شایع‌ترین عوارض جانبی این جراحی عبارتند از:

• درد و ناراحتی در ناحیه شکم یا محل برش که با داروهای مسکن تجویزشده توسط پزشک قابل‌کنترل است.
• احساس خستگی که معمولاً موقت است و باگذشت زمان بهبود می‌یابد.
• خونریزی یا ترشحات واژن که طبیعی است و به مرور زمان کمتر می‌شود.
• تغییرات در عملکرد روده و مثانه، همچون یبوست یا فوریت ادرار که اغلب در عرض چند هفته برطرف می‌گردد.
• علائم یائسگی مانند گرگرفتگی، تعریق شبانه، از دست دادن میل جنسی، نوسانات خلقی و همچنین احتمال خشکی واژن در شرایطی که تخمدان‌ها هم در طول هیسترکتومی برداشته شوند.
• بروز اثرات عاطفی و روانی که اغلب شامل حساس شدن یا گاهی افسردگی است.

هزینه هیسترکتومی در ایران چقدر است؟

برای اطلاع از هزینه هیسترکتومی در ایران باید گفت این موضوع به عواملی مانند نوع هیسترکتومی، بیمارستان یا کلینیک انتخابی، دستمزد جراح و هرگونه خدمات پزشکی اضافی مورد نیاز بستگی دارد و ممکن است متغیر باشد.

چه زمانی پس از هیسترکتومی به پزشک مراجعه کنیم؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر پس از هیسترکتومی، بیماران باید به پزشک مراجعه کنند:

• خونریزی شدید واژن
• درد شدید و غیرقابل تسکین با دارو (نشان‌دهنده عفونت یا سایر عوارض)
• تب بالاتر از ۳۸ درجه سلسیوس (احتمالاً نشان‌دهنده عفونت)
• دشواری در تنفس یا درد قفسه سینه (ناشی از لخته شدن خون در ریه‌ها)
• مشکل در ادرار کردن یا تکرر ادرار

سخن پایانی

هیسترکتومی یک روش جراحی بزرگ و سنگین است که می‌تواند زندگی زنان را به‌طور قابل توجهی تحت تأثیر قرار دهد. بنابراین، مهم است که قبل از تصمیم‌گیری و پرس‌وجو درباره توصیه‌های پزشکی مناسب، مزایا و خطرات احتمالی آن به دقت مورد توجه قرار گیرد.

ما می‌توانیم اطلاعاتی در مورد متوسط هزینه هیسترکتومی در ایران به شما ارائه دهیم و کمک کنیم بیمارستان‌ها یا کلینیک‌های معتبری را که این روش را ارائه می‌دهند پیدا کنید.

سؤالات متداول در مورد هیسترکتومی

آیا بعد از هیسترکتومی یائسگی را تجربه خواهم کرد؟

ورود به یائسگی پس از هیسترکتومی به این بستگی دارد که تخمدان‌ها در طول عمل برداشته شوند یا خیر. اگر تخمدان‌ها دست‌نخورده باقی بمانند، به تولید هورمون ادامه می‌دهند و یائسگی بلافاصله ایجاد نمی‌شود. با این‌ حال، در صورت انجام اوفورکتومی (Oophorectomy) و برداشتن تخمدان‌ها احتمال بروز یائسگی جراحی وجود دارد.

آیا در صورت انجام هیسترکتومی همچنان نیاز به تست پاپ اسمیر دارم؟

اگر هیسترکتومی به دلایل غیر سرطانی انجام شده باشد و دهانه رحم دست‌نخورده باقی بماند، ممکن است جهت غربالگری سرطان دهانه رحم، تست پاپ اسمیر منظم توصیه شود.

آیا پس از انجام هیسترکتومی باید در بیمارستان بمانم؟

بله، ممکن است چند روز بستری در بیمارستان برای مشاهده و مراقبت‌های بعد از عمل مورد نیاز باشد. طول مدت بستری پس از جراحی به عوامل مختلفی ازجمله نوع هیسترکتومی انجام‌شده و سرعت بهبودی خود فرد بستگی دارد.

آیا بعد از هیسترکتومی تغییری در زندگی جنسی خود تجربه خواهم کرد؟

برخی از زنان ممکن است پس از هیسترکتومی تغییراتی در عملکرد جنسی یا میل جنسی داشته باشند، اما وقوع این عارضه و شدت آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است.

آیا هیسترکتومی می‌تواند منجر به درد مزمن شود؟

بله، هیسترکتومی برخی اوقات باعث ایجاد درد مزمن در فرد می‌شود. اگرچه این تکنیک به‌طور کلی یک روش ایمن و مؤثر است؛ اما گاهی نیز خطرات و عوارض بالقوه‌ای نظیر احتمال بروز دردهای مزمن در ارتباط با آن وجود دارد. برخی از علل احتمالی درد مزمن پس از هیسترکتومی شامل آسیب عصبی، تشکیل بافت اسکار، اختلال عملکرد کف لگن و عفونت محل جراحی می‌باشد.