بارداری به روش ای وی اف، هر آنچه باید بدانید!

روش آی وی اف، رایج ترین تکنیک در میان روش های درمان ناباروری است. درمان ناباروری به روش آی وی اف، شامل استخراج تخمک ها از تخمدان و بارورسازی آن ها با اسپرم می باشد و در زوج هایی که مشکلاتی در بارداری دارند، آی وی اف از بهترین روش ها برای بالا بردن درصد احتمال لقاح بین اسپرم و تخمک در محیط آزمایشگاه است؛ به طوری که این عمل نقش بسیار مهمی در شکل گیری درست لقاح بین سلول های جنسی ایفا میکند. جنین های ایجاد شده برای ذخیره سازی فریز می شوند و یا در صورت مساعد بودن شرایط رحم، به رحم منتقل می گردند.

با توجه به شرایط زوج نابارور، IVF به طرق زیر انجام پذیر است:

• استفاده از تخمک خانم و اسپرم همسر
• استفاده از تخمک اهدا شده و اسپرم همسر
• استفاده از جنین اهدا شده

البته پزشک می تواند در صورت وجود مشکلات رحمی، جنین را به رحم جایگزین انتقال دهد.

مواردی که در این مطلب مطالعه خواهید کرد:

• چرا آی وی اف انجام دهیم؟
• نحوه انجام عمل آی وی اف چگونه است؟
• آمادگی های قبل از ای وی اف
• طول دوره درمان آی وی اف چقدر است؟
• مزایای استفاده از روش IVF
• عمل آی وی اف ممکن است چه معایبی داشته باشد؟
• مراقبت های مورد نیاز پس از انجام عمل IVF
• فاصله بین دو آی وی اف
• خطرات و عوارض جانبی آی وی اف چیست؟
• آیا عمل آی وی اف درد دارد؟
• میزان موفقیت آی وی اف به چه عواملی بستگی دارد؟
• درصد موفقیت آی وی اف چقدر است؟
• سوالات رایج درباره ای وی اف
• درمان ناباروری به روش ای وی اف در یزد

اغلب روش آی وی اف در صورت بروز شرایط زیر تجویز می شود:

• زنان بالای ۴۰ سال
• انسداد یا آسیب دیدن لوله های فالوپ
• عملکرد ضعیف تخمدان
• اندومتریوز
• فیبروئید رحم
• تعداد کم اسپرم یا بدشکلی اسپرم
• وجود اختلالات ژنتیکی
• ناباروری بدون علت
• ناباروری ثانویه
• سقط های مکرر
• خانم‌های دارای سندرم تخمدان پلی کیستیک

در بارداری به روش آی وی اف، پزشک برای تقویت تخمک گذاری خانم، داروهای تقویت تخمدان تجویز کرده و سپس در زمان تخمک گذاری، تخمک های بالغ را از تخمدان خارج می کند که اصطلاحاً به این عمل، تخمک کشی یا پانکچر می گویند. اگر تمایل دارید درباره مراقبت‌های قبل و بعد از عمل تخمک کشی بیشتر بدانید، اینجا کلیک کنید.

همزمان با عمل تخمک کشی نمونه اسپرم از آقا گرفته می شود. سپس سلول های جنسی خانم و آقا در محیط آزمایشگاه لقاح پیدا می کنند. در نهایت جنین های حاصل در صورت آمادگی رحم، به رحم انتقال داده می شوند و در صورت نامناسب بودن شرایط رحم، جنین ها فریز شده و پس از دو ماه به رحم منتقل می شوند.

قبل از اقدام به آی‌وی‌اف، باید اقدامات و مراقبت‌هایی صورت گیرد که شامل موارد زیر است:

• انجام آزمایش ذخیره تخمدان با نمونه‌گیری از خون برای تعیین سطح هورمون تحریک‌کننده فولیکول و همچنین کسب اطلاعاتی درباره اندازه و کیفیت تخمک
• سونوگرافی و ایجاد تصویر از رحم به وسیله امواج صوتی با فرکانس بالا یا توسط ورود یک نشانگر از طریق مهبل و رحم برای اطلاع یافتن از وضعیت سلامت رحم و نیز انتخاب بهترین روش لقاح
• نمونه‌گیری از مرد و انجام آزمایش اسپرم جهت بررسی تعداد، شکل و اندازه اسپرم‌ها و سپس استفاده از روش ICSI برای تزریق مستقیم اسپرم به تخمک

به طور کلی پروسه درمان IVF حدود ۴ تا ۶ هفته به طول می انجامد. چند هفته برای بلوغ تخمک ها زمان نیاز است و حدود نصف روز عمل تخمک کشی، نمونه گرفتن از اسپرم آقا و لقاح آن ها در محیط آزمایشگاه زمان خواهد برد. در صورت مساعد بودن شرایط، حدود ۲ تا ۵ روز بعد جنین های حاصل به داخل رحم انتقال پیدا می کنند.

اکثر بیماران در طول پروسه درمان نیاز به بستری در بیمارستان نخواهند داشت؛ اما در موارد اندکی در صورتی که تعداد تخمک های استخراج شده از تخمدان زیاد باشد، پس از عمل تخمک کشی، پزشک یک شب بستری در بیمارستان را تجویز می کند. لازم به ذکر است که میزان موفقیت آی وی اف و زایمان سالم خانم به عوامل مختلفی نظیر سن زوج و سلامت دستگاه تولید مثل آنها بستگی دارد.

درخصوص مزایای بارداری به روش آی‌ وی‌ اف باید گفت که:

• عمل آی وی اف قدیمی ترین روش درمان ناباروری است؛ از این رو مطالعات و تحقیقات بسیاری برای بهبود این روش انجام شده است.
• پژوهش های اخیر نشان می دهد داروهای باروری میزان ابتلا به سرطان تخمدان را افزایش نمی دهند.
• در برخی از موارد افراد نگران آسیب دیدن تخمدان در حین انجام عمل پانکچر هستند که این موضوع صحت نداشته و تاکنون هیچ گزارشی مبنی بر بروز آسیب جدی به تخمدان ها در هنگام انجام عمل تخمک کشی وجود ندارد؛ البته این امکان وجود دارد که پس از عمل تخمک کشی خانم خونریزی اندکی داشته باشد که این موضوع طبیعی است.
• عمل آی ‌وی ‌اف از کارایی بالایی برای زنان دارای اختلالات لوله‌های رحمی برخوردار می‌باشد.

• آی وی اف یک روش تهاجمی و گران قیمت است.
• در هربار انتقال بین دو تا سه جنین به رحم انتقال داده می شود که این موضوع شانس بارداری چند قلویی را افزایش می دهد.
• از طرفی احتمال حاملگی خارج از رحم نیز در روش ای وی اف همانند دیگر روش های کمک باروری وجود دارد.
• داروهای کمک باروری در برخی موارد سبب تحریک بیش از حد تخمدان و تورم آن ها و بروز احساس درد خواهد شد.
• احتمال بروز خونریزی و عفونت در روش ای وی اف همانند سایر روش های تهاجمی وجود دارد.

• پرهیز از استعمال دخانیات، قهوه، الکل و داروها
• اجتناب از فعالیت های سنگین
• اجتناب از فعالیت های ورزشی نظیر شنا، اسب سواری و ایروبیک
• عدم استفاده از حمام آفتاب، سونای گرم، وان آب داغ و جکوزی
• اجتناب از مقاربت جنسی و ارگاسم به مدت دو ماه پس از انتقال جنین

توصیه می شود افراد به منظور بازگشت سیکل طبیعی عادت ماهیانه، به مدت ۲ تا ۳ ماه_پس از ۲ سیکل قاعدگی_ تکرار آی وی اف را به تأخیر اندازند. البته نیاز نیست دقیقاً بعد از دو ماه برای شروع پروسه آی وی اف به پزشک مراجعه کنند؛ بلکه می توانند در هر زمانی که آمادگی تکرار IVF را دارند به پزشک مراجعه کنند. با  این حال باید دانست که برخی از آزمایش‌های قبلی، یک تاریخ اعتبار ۶ ماهه دارند و درصورت طولانی‌تر شدن زمان تکرار درمان، آن آزمایش‌ها نیز باید دوباره تکرار شوند همچنین در صورتی که افراد جنین فریز شده داشته باشند، نیاز به تکرار کل پروسه IVF نبوده و تنها مرحله انتقال جنین برای آن ها تکرار خواهد شد.

لازم به ذکر است که جهت انجام مجدد آی‌وی‌اف، مراحل زیر طی می‌شود:

• استفاده از قرص جلوگیری از روز سوم قاعدگی
• معاینه توسط پزشک برای انجام سونوگرافی و تجویز آمپول دیفرلین در روز هفدهم قاعدگی
• معاینه و سونوگرافی مجدد به همراه تجویز قرص استرادیول در روز دوم یا سوم قاعدگی بعدی
• بررسی اثرگذاری استرادیول طی ۶ الی ۷ روز پس از تجویز و تنظیم میزان آن جهت رسیدن اندومتر به ضخامت ۷ تا ۸ میلی‌متر

اگرچه اغلب عوارض و خطرات احتمالی روش آی‌وی‌اف به ندرت رخ می‌دهد؛ اما احتمال وقوع آن‌ها در برخی زوجین وجود دارد. لذا باید از خطراتی نظیر موارد زیر آگاه شد:

• کاهش وزن جنین و زایمان زودرس به علت احتمال وقوع بارداری چندقلویی ناشی از قراردهی چند نطفه درون رحم
• از دست دادن حاملگی و سقط جنین
• بروز بارداری خارج از رحم در میان ۲ الی ۵ درصد از موارد IVF به علت ایجاد لقاح درون لوله‌های فالوپ و عدم امکان ادامه یافتن بارداری
• بروز سندرم هیپرسترومایی (Hyperstimulation) تخمدان به معنی تجمع مایع زیاد در قفسه سینه و شکم پس از تورم تخمدان‌ها به علت تزریق هورمون گنادوتروپین کوریونیک انسانی (HCG)
• بروز عفونت، خونریزی و در موارد نادری آسیب به مثانه یا روده
• احتمال بروز حالت تهوع و استفراغ

• نفخ شکم و درد شدید معده
• بروز سرگیجه
• افزایش وزن قابل توجه طی ۳ الی ۵ روز
• مشاهده التهاب
• آسیب به اندام‌های داخلی و رگ‌های خونی در اثر استفاده از سوزنی برای جمع‌آوری تخمک
• بروز استرس

لازم به ذکر می‌باشد که اگرچه برخی محققان به اثرگذاری روش IVF در بروز مشکلاتی همچون نقص‌های حین تولد و همچنین سرطان تخمدان اشاره دارند؛ اما تاکنون هیچ تحقیق معتبری، چنین فرضیه‌هایی را تأیید نکرده‌ است.

روش درمانی IVF هم مانند بسیاری از درمان‌های دیگر، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد و ممکن است در برخی مراحل موجب بروز دردهای خفیف یا متوسطی شود. اولین بخش دردهای پروسه آی‌وی‌اف مربوط به تزریق داروهای هورمونی برای تحریک تخمک‌گذاری می‌باشد که حداکثر، دردی مشابه تزریق سایر آمپول‌ها را به دنبال دارد. درواقع، درد و سوزش خفیف ناشی از تزریق معمولاً بسیار کمتر از آن است که برای بانوان استرس‌زا و آزاردهنده باشد. در ادامه با آغاز اثرگذاری داروها و رشد فزاینده تخمک‌ها، گاهی فرد مقداری نفخ و درد شکمی را به علت بزرگ شدن تخمدان‌ها احساس می‌کند که این درد نیز چندان شدید و غیرقابل تحمل نیست.

اما اصلی‌ترین بخش بارداری به روش آی وی اف، مرحله تخمک‌کشی و سپس انتقال مجدد تخمک لقاح‌یافته با اسپرم به درون رحم زن است که فرایندی نسبتاً تهاجمی محسوب می‌شود. با این حال، به علت انجام این مراحل تحت بی‌حسی یا بیهوشی، فرد هیچ‌گونه درد و ناراحتی را حس نمی‌کند و پس از مرخصی هم احتمال احساس درد بسیار اندک است. درواقع، تنها گاهی به علت استفاده پزشک از اسپکولوم جهت باز نگه داشتن دهانه واژن، فرد کمی درد و فشار احساس می‌کند که به راحتی قابل تحمل می‌باشد.

درکل باید گفت که احساس درد در طول مراحل درمان آی‌ وی‌ اف معمولاً بسیار کم و قابل تحمل‌ است و باتوجه به نتیجه آن که منجر به رفع ناباروری و تجربه نمودن فرزندآوری می‌شود، ارزش تحمل این دردهای خفیف را نیز دارد.

شانس موفقیت درمان آی‌وی‌اف، در همه افراد یکسان نیست و به عوامل و شرایط مختلفی بستگی دارد که آگاهی از آن‌ها می‌تواند به رعایت موارد اثرگذار و ضروری کمک نماید. از مهم‌ترین عوامل مؤثر بر موفقیت IVF باید موارد زیر را نام برد:

سن مادر

شانس بارداری موفق و زایمان نوزادی سالم، برای زنان جوان‌تر بیشتر است. برای مادران بالای ۴۱ سال که دارای ذخیره تخمدان بسیار پایینی هستند، معمولاً از تخمک اهدایی برای افزایش احتمال موفقیت آی وی اف استفاده می‌شود.

سابقه باروری

زنان دارای سابقه بارداری موفق پیش از انجام IVF، شانس بیشتری برای موفقیت در درمان خود دارند؛ اما در صورت تکرار ناموفق این روش، شانس بارداری نیز کاهش می‌یابد.

وضعیت نطفه

معمولاً در صورت انتقال نطفه‌هایی که بیشتر رشد کرده‌اند، می‌توان شانس موفقیت در بارداری را افزایش داد.

علل ناباروری

از آنجایی که ناباروری به علت مشکلات مختلفی رخ می‌دهد، هریک از علل نازایی با احتمال متفاوتی قابل شکست دادن و انجام موفقیت‌آمیز IVF می‌باشند. به عنوان مثال، وجود تخمک نرمال می‌تواند احتمال موفقیت در آی‌وی‌اف را افزایش دهد و همچنین ابتلا به آندومتریوز شدید باعث کاهش این شانس می‌شود.

سبک زندگی

رفتارهای روزمره و شیوه زندگی زوج _به‌ویژه مادر_، نقش مهمی در افزایش موفقیت درمان دارد. بدین منظور باید رفتارهایی نظیر مصرف سیگار، الکل، کافئین زیاد، داروهای تفریحی و برخی داروهای خاص را کنار گذاشت و درصورت چاقی شدید نیز ابتدا وزن خود را به حد نرمال رساند.

در کل، درصد موفقیت بارداری به روش IVF به‌طور متوسط کمتر از ۵۰% می‌باشد و باتوجه به بالا رفتن سن مادر، به شکل زیر تغییر می‌کند:

• تا سن ۳۰ سالگی ۴۵ درصد
• تاسن ۳۵ سالگی ۳۷ درصد
• تا سن ۴۰ سالگی ۲۲ درصد

در افراد بالای ۴۰ سال میزان موفقیت آی وی اف به طرز چشمگیری کاهش می‌یابد. به عبارتی دیگر، قدرت باروری زنان از سن ۳۵ سالگی به بعد به‌طور سالانه ۹ درصد کاهش می‌یابد و پس از ۴۵ سالگی، در بیشتر تخمک‌های باقیمانده در بانوان انواع ناهنجاری‌های ژنتیکی مشاهده می‌شود.

توجه داشته باشید که، با انجام غربالگری‌های پیش از لانه‌گزینی نظیر PGD و PGS می‌توان جنین‌های بدون نواقص کروموزومی را برای انتقال به رحم مادر انتخاب کرد و علاوه‌بر کاهش خطر سقط جنین در مادران مسن، شانس موفقیت IVF را تا ۱۰ درصد افزایش داد. همچنین درصورت وجود مشکلات مربوط به سن همچون ذخیره تخمدان پایین، ضعف تخمک‌گذاری و سابقه شکست مکرر در درمان‌های ناباروری، می‌توان از تخمک یا جنین اهدایی استفاده نمود که در این صورت با انتخاب یک اهداکننده جوان و کم‌سن، فاکتور سن به‌عنوان یکی از عوامل شکست آی‌وی‌اف حذف می‌گردد. باتوجه به موارد ذکرشده، توصیه می‌گردد زنانی که قصد بارداری و فرزندآوری در سنین بالا را دارند، پیش از ۳۵ سالگی تخمک‌های خود را فریز نمایند.

اگر قبل از خارج کردن تخمک، تخمک گذاری در تخمدان‌ رخ دهد چه می شود؟

وقوع تخمک‌گذاری در تخمدان پیش از خارج کردن تخمک، امکان استخراج تخمک را از بین می‌برد و مانع از ادامه یافتن درمان می‌شود. به همین علت، بررسی‌های دقیق و منظم تیم پزشکی برای اطلاع از سطح هورمون‌های خون و تعیین زمان تخمک‌گذاری، اهمیت زیادی دارد.

آیا لکه بینی بعد از استخراج تخمک طبیعی است؟

بله همان‌طور که اشاره شد؛ پس از انجام عمل تخمک‌کشی، احتمال وقوع خونریزی اندک یا لکه‌بینی وجود دارد که اغلب ناشی از سوراخ کردن دیواره مهبل توسط سوزن تخمک‌کشی می‌باشد. لکه‌بینی طی ۴۲ تا ۸۴ ساعت بعد از استخراج تخمک، طبیعی است؛ اما درصورت خونریزی شدیدتر باید فوراً به پزشک مراجعه نمود. از دیگر علل لکه‌بینی پس از انتقال جنین باید به مواردی همچون انجام شدن موفقیت‌آمیز لانه‌گزینی، لانه‌گزینی یکی از جنین‌ها و جدا شدن دیگری _درصورت انتقال بیش از یک رویان به رحم_، فرا رسیدن خونریزی ماهانه و نشانه عدم بارداری مادر و… اشاره نمود.

چندبار امکان تکرار آی وی اف  وجود دارد؟

تکرار پروسه IVF هیچ محدودیتی ندارد و این مسئله به تصمیم زوج و پزشک مربوطه وابسته است.

مقاربت در فاصله شروع IVF تا عمل تخمک کشی اشکالی دارد؟

توصیه می شود آقا تا ۸۴ ساعت قبل از نمونه گیری از مایع منی و استخراج اسپرم، از انزال خودداری کند. البته بهتر است که ۵ تا ۶ روز قبل از نمونه گیری از مایع منی، انزال صورت گیرد؛ چراکه این موضوع سبب به دست آمدن بیشترین تعداد اسپرم سالم و متحرک در روز نمونه گیری خواهد شد.

چه زمانی بارداری یا عدم بارداری خانم مشخص می شود؟

در صورت موفق بودن آی وی اف، فرد علائمی نظیر حاملگی طبیعی خواهد داشت. دقیق ترین روش برای مشخص شدن بارداری یا عدم بارداری، انجام آزمایش بارداری است که دو هفته پس از انتقال انجام می شود.

چه تعداد جنین به رحم انتقال داده می‌شود؟

همان‌گونه که بیان شد، در اغلب موارد بیش از یک جنین به رحم انتقال می‌یابد که احتمال بارداری را افزایش می دهد. این موضوع، به مواردی همچون نتایج معاینات پزشکی، آمادگی زوج برای احتمال چندقلو شدن فرزندان، درصد چندقلوزایی در مرکز درمانی موردنظر، سن مادر و… بستگی دارد. در بیشتر موارد، حداکثر ۳ رویان به رحم منتقل می‌گردد؛ ولی درصورت بالا بودن سن مادر _بالای ۵۳ سال_، گاهی اجازه انتقال بیش از ۳ جنین نیز داده می‌شود.

آغاز فعالیت های روزانه پس از انتقال جنین چگونه است؟

معمولاً بهتر است که پس از انتقال جنین، طی ۴۲ ساعت استراحت مطلق انجام گیرد و از ورزش‌های سنگینی مانند شنا، اسب‌سواری، دویدن و… تا زمان تثبیت حاملگی _حدود ۲ هفته بعد از انتقال جنین_ خودداری شود. با این حال، انجام فعالیت‌های سبک روزانه منعی ندارد.

آیا احتمال چندقلوزایی در آی وی اف وجود دارد؟

بله؛ از آنجایی که برای افزایش شانس لانه‌گزینی معمولاً تعداد رویان بیشتری به رحم منتقل می‌شود، شانس چندقلو شدن فرزندان نیز افزایش می‌یابد. باید دانست که در بارداری طبیعی، احتمال دوقلوزایی حدود یک هشتادم و در بارداری با آی‌وی‌اف حدود ۵۲ درصد است. این درحالی است که احتمال سه‌قلو شدن فرزندان در IVF حدود ۲ تا ۳ درصد می‌باشد.

چه مدت بعد از IVF می توان نزدیکی جنسی داشت؟

به طور دقیق نمی‌توان زمان مناسبی برای مقاربت جنسی پس از آی‌وی‌اف تعیین کرد؛ ولی به توصیه پزشکان، بهتر است که این کار دست‌کم، طی ۲ الی ۳ هفته به تأخیر افتد. درواقع، انقباضات حین ارگاسم ممکن است که بر فرایند لانه‌گزینی جنین اثر منفی بگذارد؛ البته باید اشاره کرد که به توصیه پزشکان، نزدیکی در شب قبل از انتقال جنین نیز شانس حاملگی را افزایش می‌دهد.

با جنین های اضافی در روش IVF چه می کنند؟

در هر بار عمل تخمک‌کشی، معمولاً بیش از یک تخمک استخراج می‌گردد که در این صورت، می‌توان بیش از یک رویان را در آزمایشگاه تهیه کرد. با آماده شدن چندین جنین، تعداد محدودی از آن‌ها به رحم انتقال می‌یابد؛ اما می‌توان سایر جنین‌ها را فریز کرد که درصورت عدم موفقیت آی‌وی‌اف در نخستین مرتبه و یا درصورت تمایل زوج به فرزندآوری مجدد در سال‌های آتی، از آن‌ها استفاده نمود. با وجودی که شانس موفقیت بارداری با جنین‌های فریزشده اندکی کمتر است؛ ولی هزینه کمتر آن و کاهش خطرات و عوارض تخمک‌کشی مجدد، این روش را گزینه بسیار مناسبی کرده است.

شهر یزد یکی از قطب‌های درمان ناباروری در کشور است که با روش‌هایی همچون IVF ،آی یو آی و میکرواینجکشن به درمان مشکلات نازایی زوج‌های ایرانی و غیرایرانی می‌پردازد. این شهر با داشتن مراکز مهمی نظیر بیمارستان تخصصی مادر و پژوهشکده علوم تولید مثل یزد، از تجربیات پزشکان حاذق و مجربی همچون دکتر عباس افلاطونیان، دکتر راضیه فیروزآبادی و دکتر مریم افتخار بهره می‌برد و به رقابت با مراکز درمان ناباروری دنیا می‌پردازد. سابقه و تجربه طولانی‌مدت مراکز درمانی یزد در کنار هزینه‌های پایین درمان نازایی، موجب استقبال زوج‌های سراسر کشور از کلینیک‌های یزد _مانند کلینیک زنان، مشاوره ژنتیک، اورولوژی و روان‌پزشکی_ شده و این مراکز را در زمینه‌های مختلف از قبیل انواع درمان‌های ناباروری، روش جدید IVM یا بلوغ آزمایشگاهی تخمک و… موفق نموده است. باید اشاره کرد که برخی از افتخارات مراکز درمان ناباروری یزد شامل تولد نخستین نوزادان با تکنیک‌های IVF، IUI، میکرواینجکشن و… در ایران می‌باشد.

جهت رزرو نوبت بهترین مراکز و پزشکان درمان ناباروری در یزد، بر روی دکمه زیر کلیک کنید.